خاندان جیهانی و نقش آنها در تحولات سیاسی و فرهنگی دوره سامانی

این پژوهش ،تلاشی است برای معرفی خاندانی عالم و دانش پرور از نژادی ایرانی که در مناصب مهم حکومتی سامانیان ظاهر شدند و از مقام و موقعیتشان در جهت ارتقای سطح علمی وفرهنگی این مرز و بوم گام برداشتند. اولین فرد خاندان جیهانی ابو عبدالله وزیربا کیاست وباسیاست امیر احمدبن اسماعیل و امیر نصر سامانی بود که بیشترین نقش و تاثیر را در تحولات سیاسی و فرهنگی عصرش داشت او با کمک دیگر درباریان امنیت و آرامش را در بخارا ایجاد کرد وآن دیار را به مأمنی امن برای دوستداران علم و دانش تبدیل کرد، همچنین با بهره گیری از دانشمندان و جهانگردان و نیز هوش و زکاوت شخصی اقدام به تأسیس دیوانسالاری جدیدی کرد که به واسطه آن پایه های سیاسی دولت محکم شد و از نظم نظام خاصی بر خوردار شد ،او در حین وزارت و پس از کناره گیری ازآن منصب اقدام به تألیف کتب در زمینه های علمی کرد که مهمترین آن کتاب المسالک والممالک در زمینه جغرافیاست که چراغی روشن برای دیگر نویسندگان در این عرصه قرار گرفت ، برادرش ابومنصور جیهانی در اوایل دوره امیر نصرچندی حاکمیت بست و رخج را بر عهده داشت و در آن دیار در عرصه سیاسی اقدماتی را انجام داد سومین فرد این خاندان ابوعلی جیهانی است که در منصب وزارت خوش درخشید و مانند جیهانی بزرگ به حمایت از جریان فرهنگی و علمی پرداخت. آخرین فرد این خاندان علم دوست ابو عبدلله جیهانی است که وزارت را در دوره امیر نوح و امیر منصور بر عهده داشت او تالیفات جیهانی اول را در زمینه جغرافیا تکمیل کرد و کتاب اشکال العالم را در ادامه مسالک الممالک تالیف کرد. کلید واژه ها : جیهان، جیهانی، ابوعبد الله جیهانی، ابو منصورجیهانی، ابوعلی جیهانی، مسالک والممالک